Gezondheid – U heeft het zich misschien nooit hardop afgevraagd.
Waarom is poep eigenlijk altijd bruin? Het is geen onderwerp waar men snel over begint tijdens een verjaardag of een zakelijke lunch, maar het is wel een vraag die u verdient te stellen. En het antwoord is verrassend boeiend.
Stelt u zich uw spijsvertering eens voor als een fabriek. U eet een boterham met pindakaas, een appel, een kopje koffie. Uw lichaam gaat meteen aan het werk: kauwen, slikken, verteren. In uw maag en darmen worden de voedingsstoffen eruit gehaald, vitamines, vezels, suikers. Wat overblijft, is afval. Maar dan nog is het niet vanzelf bruin.
Hier komt bilirubine om de hoek kijken. Een stof die ontstaat als uw lichaam oude rode bloedcellen afbreekt. Bilirubine komt via uw lever in uw gal terecht, en die gal wordt toegevoegd aan de voedselbrij in uw darmen. Onderweg wordt bilirubine omgezet door bacteriën, en voilà: u krijgt een stofje dat sterk bijdraagt aan die karakteristieke bruine kleur. Stercobiline, heet het. Een prachtige naam voor iets dat zo gewoon voelt.
Kleur
Misschien denkt u nu: Maar het is toch niet altijd exact dezelfde kleur? En dat klopt. U heeft vast weleens gemerkt dat uw poep donkerder is na een portie rode wijn of een flinke biefstuk. Of juist lichter, als u dagenlang rijst heeft gegeten of een infectie heeft. Uw eetpatroon, medicatie en gezondheid spelen allemaal een rol. Tenzij er iets ernstigs aan de hand is, een verstopping van de galwegen, bijvoorbeeld.
Uw lichaam volgt zoveel als mogelijk de natuur, zijn eigen logica. Het streeft naar balans, naar afvoer van wat overbodig is. En dat met behulp van een ingenieus systeem dat u dagelijks in werking zet, zonder dat u er ook maar bij stilstaat. Tot nu dan.
Dus de volgende keer dat u het toilet doorspoelt, weet u iets meer. Over uzelf, over uw lichaam, over het wonderlijke proces dat begint bij een maaltijd en eindigt in iets dat we zelden aandacht geven. U hoeft het er nog steeds niet over te hebben tijdens het diner, maar misschien glimlacht u in uzelf. Want u weet nu: poep is bruin met een reden.
Luchtje
Ah, dat luchtje. U kent het wel, u trekt door, wast uw handen, maar het blijft nog even hangen. Misschien doet u alsof u het niet merkt, of u pakt discreet een spuitbus. Maar diep vanbinnen vraagt u zich af: waarom ruikt poep eigenlijk altijd zo onaangenaam?
Het antwoord ligt, opnieuw, bij het vernuft van uw lichaam én bij de miljarden bacteriën die in uw darmen wonen. Want die geur is niet zomaar geur. Het is een signaal, een bijproduct, en eigenlijk zelfs een bewijs dat uw spijsvertering goed aan het werk is.
Wanneer voedsel uw dikke darm bereikt, is het grotendeels onverteerd. Hier komen bacteriën in actie om de restjes verder af te breken. Tijdens dat proces ontstaan gassen. Denk aan waterstof, methaan en koolstofdioxide, allemaal geurloos. Maar er zijn ook andere gassen: zwavelverbindingen, zoals waterstofsulfide. Die ruiken naar rotte eieren. En indool en skatool, mooie namen voor stoffen met een uitgesproken geur, afkomstig van de afbraak van aminozuren. Juist die stoffen geven ontlasting zijn karakteristieke luchtje.
Composthoop
U kunt het vergelijken met een kaasrijping of een composthoop. Beide zijn ook afhankelijk van bacteriële processen. Alleen zit u daar meestal vrijwillig bij, met een wijntje in de hand. Bij poep is het iets minder romantisch, maar het principe is vergelijkbaar.
En de geur vertelt u soms ook iets belangrijks. Als uw poep plotseling extreem stinkt, zurig of zelfs visachtig, dan kan dat wijzen op een probleem: een infectie, een verstoorde darmflora, of iets wat u heeft gegeten maar niet goed verdraagt. De geur is dan als een boodschap, al is het er eentje die u liever negeert.
Maar in de basis geldt: dat luchtje hoort erbij. Het is een teken dat de bacteriën in uw darmen doen wat ze moeten doen. Zonder hen zou u niet alleen geurloze, maar ook onvolledig verteerde en mogelijk schadelijke restproducten in uw lijf houden.
Functie
Dus ja, poep ruikt. Altijd. Maar misschien, als u de neus even dichtknijpt, kunt u het ook zien als iets positiefs: een onmiskenbaar bewijs dat u leeft, verteert en uw lichaam zich dag in, dag uit van zijn taak kwijt. Een geur met een functie.
Goede vraag: heeft die geur van poep eigenlijk een functie, of is het gewoon een bijproduct? Het verrassende antwoord is: ja, de geur heeft een functie al is die vooral evolutionair en sociaal van aard.
- Waarschuwingssignaal
De belangrijkste functie van de geur is dat het een natuurlijke waarschuwing is. Voor uzelf, en voor anderen in uw omgeving. In de oertijd en eigenlijk nog steeds betekende uitwerpselen een risico: ze bevatten ziekteverwekkers, zoals bacteriën en parasieten. De onaangename geur wekt instinctieve afkeer op, waardoor u automatisch afstand houdt. Het is een soort ingebouwde alarmbel: “Blijf uit de buurt, hier kan je ziek van worden.”
- Bescherming van de gezondheid
Doordat de geur ervoor zorgt dat mensen instinctief hun eigen en andermans ontlasting vermijden, helpt het verspreiden van ziekte te beperken. Dat is ook waarom mensen wereldwijd latrines, toiletten en reukverdrijvers zijn gaan gebruiken. Zelfs dieren ruimen instinctief hun uitwerpselen op of doen hun behoefte buiten het nest. De geur speelt dus een belangrijke rol in hygiëne en overleving.
- Informatiebron
Hoewel het voor mensen minder relevant is geworden, gebruiken sommige dieren de geur van uitwerpselen om informatie te krijgen. Honden, bijvoorbeeld, kunnen aan de geur afleiden wie er gepasseerd is, of dat dier gezond of vruchtbaar is. Bij mensen is dit vermogen grotendeels overbodig geworden, maar: uw eigen neus kan u nog altijd iets vertellen. Plotselinge verandering in geur bijvoorbeeld sterk zuur, metaalachtig of rottend, kan wijzen op ziekte, voedselvergiftiging of darmproblemen.
- Sociale regulatie
De geur van poep zorgt ook voor sociale grenzen. We leren al van jongs af aan dat ontlasting iets is wat privé gebeurt, wat netjes afgevoerd moet worden. Dat zorgt ervoor dat mensen in een samenleving op een veilige, hygiënische manier met afval omgaan. De afkeer van geur is dus ook een soort gedragsregelaar.
De geur van poep is niet zomaar een nare bijkomstigheid. Het is een natuurlijk afweersysteem, een sociaal signaal, en in zekere zin een communicatiemiddel van uw lichaam. U kunt het vervelend vinden en dat is precies de bedoeling. Want die afkeer houdt u veilig.